auto Archieven - Frank Jacobs

Het duistere verleden van BMW-familie Quandt

9 mei 2017 door Frank Jacobs Reageer

De familie Quandt geldt als de rijkste van Duitsland, maar hult zich het liefst in stilzwijgen en anonimiteit. Daar hebben ze zo hun redenen toe, want hoewel BMW zijn voortbestaan na de jaren vijftig grotendeels aan de Quandts te danken heeft, is de familiegeschiedenis een aaneenschakeling van duistere geheimen over afpersing, gerommel met aandelen, seksschandalen en dwangarbeid.

Tegen het eind van de jaren vijftig van de vorige eeuw is het nu zo sterke BMW op leven na dood. Een overname door aartsrivaal Daimler-Benz lijkt onvermijdelijk, de weerstand van aandeelhouders en personeel ten spijt. Maar dan komt er hulp uit onverwachte hoek. De grootindustrieel Herbert Quandt, die samen met zijn halfbroer een belang in BMW beheert, is onder de indruk van de strijdvaardigheid van de BMW-mensen en besluit daarom zijn schouders onder een reddingsplan te zetten. Met zijn financiële injecties en overtuigingskracht bereikt hij dat de banken weer vertrouwen in BMW krijgen, zijn saneringsplan wordt goedgekeurd, een nieuwe modellenreeks (Neue Klasse, begonnen met de 1500) pakt heel succesvol uit en in 1964 is het bedrijf weer gezond.
Het is een prestatie van topniveau waar talloze mensen, van medewerkers van toen tot autoliefhebbers van nu, Herbert Quandt dankbaar voor mogen zijn. De naam Quandt is onlosmakelijk met BMW verbonden, maar de geschiedenis van de familie, tegenwoordig de rijkste van Duitsland, kent een aantal heel rotte plekken.

Nederlandse familie

Emil Quandt wordt in de late jaren van de industriële revolutie geboren uit een van oorsprong Nederlandse familie. Ze zijn eerder hun vaderland ontvlucht, wanneer keizer Wilhelm I in eigen land vervolgde protestanten oproept naar Pruisen te komen. De Quandts zijn dan nog niet rijk, maar in 1883 weet Emil dankzij een huwelijk met de dochter van een industrieel een bestaande textielfabriek over te nemen, die onder meer legeruniformen produceert. Met een tweede overname in 1900 consolideert hij de basis van een nieuwe industriële dynastie. Zijn zoon Günther klimt al gauw hoog op in het familiebedrijf en weet tijdens de Eerste Wereldoorlog hoofdleverancier van het leger te worden. Na de oorlog stapt Günther ook in de chemische industrie en weet hij een meerderheidsbelang in de AFA (Akkumulatorenfabrik Aktiengesellschaft, het latere Varta) accufabriek te verwerven. Hij stuurt negatieve verhalen over AFA de wereld in, waardoor de aandelen kelderen en hij ze goedkoop kan binnenhalen. Kort daarop komt AFA met nieuwe technieken, zodat de koersen weer stijgen. Dankzij dit soort gehaaide acties weet Günther Quandt de economische recessie van 1929, die de hele wereld en Duitsland in het bijzonder keihard treft, ongeschonden door te komen. Ook in de wapenindustrie ziet Günther brood en weet hij zich binnen te werken.

Joodse naam

In februari 1920 leert Günther de 19-jarige Magda Friedländer kennen. De vrouw heeft ondanks haar jeugdige leeftijd al een roerig leven achter de rug; geboren uit een ongetrouwde moeder, een biologische- en stiefvader die om haar aandacht ruziën en een vrijage met een zoon uit een Joods gezin. Naar verluidt ziet Magda in de dan twee keer zo oude Günther Quandt een ticket naar de jetset en anderhalf jaar later is het kersverse stel getrouwd. Voor het zover is, moet Magda wel de achternaam van haar stiefvader vervangen door die van haar biologische vader Ritschel, omdat Friedländer naar Quandts smaak te Joods klinkt. Het huwelijk levert zoon Harald op, maar het nodige geluk blijft uit. Het grote leeftijdsverschil gaapt als een kloof tussen beide echtelieden en wanneer Günter het beu is dat zijn jonge vrouw haar amoureuze vertier keer op keer elders zoekt (onder meer bij Helmuth, Günthers oudste zoon uit zijn vorige huwelijk, de neef van de latere Amerikaanse president Hoover en een Joods-Russische advocaat), zet hij haar het huis uit.

Goebbels

Door met openbaring van compromitterende documenten te dreigen, weet Magda een lucratieve regeling uit de echtscheiding te trekken. Magda gaat in Berlijn aan de slag voor de NSDAP, leert daar Joseph Goebbels kennen en trouwt in december 1931 met hem. Het huwelijk brengt Magda in de hoogste nazikringen en levert Harald Quandt een naar huidige normen uitermate ongelukkig gekozen stiefvader op. De jonge Harald is aanwezig bij de voltrekking, waarbij Adolf Hitler als getuige van Goebbels optreedt. Sommige historici menen dat Quandts moeder later zelfs de minnares van Hitler werd.
Het is dan ook aan de 23-jarige Harald Quandt dat in de lente van 1945, wanneer die krijgsgevangen is, de afscheidsbrief van Marga Goebbels, die in de Führerbunker in Berlijn samen met haar man hun zes kinderen vermoordt en daarna zelfmoord pleegt, is gericht.

Adolf Hitler

Deze onhandige liaison is echter niet de enige verbintenis tussen de familie Quandt en de nazi’s. Verre van dat, want al in 1931 zit vader Quandt bij het groepje industriëlen dat Adolf Hitler financiële steun in het vooruitzicht stelt, een belofte die hij twee jaar later inlost door 25 duizend reichsmark te schenken. Dat blijkt een goede investering, want in 1937 wordt hij benoemd tot Wehrwirtschaftsführer, naast mannen als Wilhelm Messerschmitt, vader en zoon Krupp en Ferdinand Porsche. Dat is weliswaar maar een eretitel, maar de grote opdrachten volgen weldra. Opnieuw levert Quandt uniformen voor het leger, maar ook accu’s voor duikboten en V2-raketten, wapens en munitie. Voor de productie daarvan maakt Quandt gebruik van dwangarbeid door krijgsgevangenen en mensen uit concentratiekampen. Twee van de fabrieken beschikken zelfs over een eigen (dependance) concentratiekamp, Auβenlager genaamd, waaronder een inclusief executieplaats. Zijn concurrentiepositie weet Quandt nog meer te verstevigen door de onteigende bedrijven van Joden ver onder de marktwaarde over te nemen. Wellicht het meest schrijnende voorbeeld is de Luxemburgse ondernemer Léon Laval, die door de Gestapo wordt gedwongen zijn accufabriek Tudor aan Quandt te verkopen. De man weigert en verdwijnt in een concentratiekamp.

Neurenbergprocessen

Na de Duitse nederlaag weet Günther Quandt de dans redelijk te ontspringen. Hij wordt weliswaar gevangen genomen door de Amerikanen en blijft twee jaar in voorarrest, maar omdat een aantal belastende documenten, die in handen zijn van de Engelse bezettingsmacht, nooit aan de Amerikanen worden doorgespeeld, blijft Quandt tijdens de processen van Nürnberg een aanklacht bespaard en wordt zijn rol in het Derde Rijk afgedaan als die van een meeloper. Het heeft er in elk geval alle schijn van dat zijn medewerking aan de nazigruwelen niet werden gedreven door politieke overtuiging, maar zakelijk opportunisme. Een mager excuus, maar in zijn memoires laat hij optekenen dat hij het betreurt dat niet meer mensen Mein Kampf voor de oorlog hebben gelezen: “Misschien was het meest gruwelijke hoofdstuk uit de Duitse geschiedenis ons dan bespaard gebleven. Ik neem het mezelf kwalijk dat ik Hitler niet serieuzer heb genomen.” In 1954 overlijdt de spijtoptant op 73-jarige leeftijd.

BMW

Dan zijn zijn beide zoons, Herbert uit zijn eerste en Harald uit zijn tweede huwelijk met de later mevrouw Goebbels, voor ieder de helft eigenaar van het opgebouwde familievermogen. De halfbroers verdelen de taken; Harald doet de metaalindustrie en machinebouw, Herbert zorgt voor de textiel-, chemie-, elektro- en automotive-takken. Laatstgenoemde is dan ook degene die het familieaandeel in BMW aanwendt om het merk voor de ondergang te behoeden.
Harald valt in die jaren voornamelijk op als luchtvaartenthousiast en dat kost hem uiteindelijk ook zijn leven. In 1967 vliegt hij met het zakenvliegtuig van de firma in het noordwesten van Italië tegen een bergwand, nadat waarschijnlijk alle instrumenten zijn uitgevallen. De precieze toedracht van het ongeluk is nooit opgehelderd. Zijn deel van het familiekapitaal wordt sindsdien beheerd door zijn vijf dochters.

Herbert Quandt weet ondanks zijn drukke zakenleven nog genoeg tijd vrij te maken voor de meer aangename kanten des levens. Hij trouwt driemaal, wat vier dochters en twee zonen oplevert: Sylvia, Sonja, Sabina, Sven, Susanne en Stefan. Hij heeft een duidelijke voorkeur voor de letter S.

Blindheid

Wanneer Herbert Quandt in juni 1982 overlijdt, is het zijn derde vrouw Johanna die de zakelijke teugels van de familie overneemt. Geboren in Berlijn als Johanna Maria Bruhn in 1926 komt ze midden jaren vijftig als diens nieuwe assistente het kantoor van Herbert binnenlopen en al gauw weet ze haar baas zakelijk te beïnvloeden. In 1960 wordt Johanna de derde mevrouw Quandt en krijgt het stel twee kinderen, Susanne en Stefan. Omdat Herberts altijd al slechte gezichtsvermogen afglijdt naar totale blindheid, leest Johanna haar echtgenoot dagelijks alle financiële kranten voor. Hierdoor heeft ze tegen de tijd dat haar man overlijdt een uitstekend zakelijk inzicht ontwikkeld. Het weduwschap levert haar 16,7 procent BMW op en ze treedt toe tot de raad van commissarissen, waar ze later vicevoorzitter van wordt.

Nazimisdaden

Het is met name Johanna Quandt die grote waarde hecht aan een anoniem bestaan, maar dat genoegen wordt haar op haar oude dag niet meer gegund. In 2007 zendt de Duitse zender ARD een documentaire uit met de titel ‘Das Schweigen der Quandts/Silence of the Quandt’ (het stilzwijgen van de Quandts), waarin de betrokkenheid van de familie bij de nazimisdaden tijdens de Tweede Wereldoorlog genadeloos worden onthuld en aan de hand van talloze documenten wordt aangetoond dat het familiekapitaal grotendeels over de ruggen van oorlogsslachtoffers verworven is. De dwangarbeiders in de accufabriek werden aan dodelijke gassen blootgesteld en Günther Quandt ‘bestelde’ tachtig nieuwe gevangenen per maand bij de nazi’s om de slachtoffers te vervangen.

Dakar

Alleen Sven Quandt, zoon uit Herberts tweede huwelijk, werkt mee aan de uitzending, maar maakt de verontwaardiging alleen nog maar groter door elke vorm van schuld af te slaan. ‘We moeten eindelijk eens proberen dit te vergeten. In andere landen in heel de wereld zijn ook dergelijke dingen gebeurd, daar hoor je niemand meer over.’ Dat Sven Quandt met zijn dure motorsporthobby (X-Raid, Dakar) lekker geniet van dat vermeend vuile geld, maakt zijn bagatelliserende uitspraken er niet fraaier op. Stefan Quandt vergoelijkt het tegenover het Handelsblatt later met de woorden “Mijn neef was niet op die vraag voorbereid.”

Susanne Quandt met echtgenoot Jan Klatten.

Buitenechtelijke affaire

Ellende genoeg voor de Quandtjes, maar een ongeluk komt nooit alleen. Kort voor de pijnlijke onthullingen in de documentaire knoopt Susanne een buitenechtelijke affaire aan met een Zwitser, die haar met gladde praatjes forse sommen geld weet te ontfutselen. Maar wat ze niet weet is dat deze Heig Sgarbi een lange staat van dienst heeft in het verleiden en afpersen van rijke, eenzame dames en dat hij een handlanger heeft die de liefdesdaad heeft gefotografeerd en gefilmd. Wanneer Susanne Klatten na de ARD-onthullingen een eind maakt aan de affaire, komt Sgarbi met de compromitterende beelden op de proppen en eist hij opnieuw geld. Maar ditmaal toont Klatten de ballen die je van Duitslands rijkste zakenvrouw mag verwachten. Ze biecht alles op aan haar man en neemt haar afperser zo de wind uit de zeilen. Op de afgesproken plek van de overdracht wacht Sgarbi niet Susanne Klatten met een koffer geld, maar een arrestatieteam met getrokken wapens en de Zwitserse oplichter verdwijnt voor zes jaar achter de tralies. Zijn excuus dat hij handelde uit wraak voor wat de Quandts zijn Joodse grootvader zouden hebben aangedaan, overtuigt de rechters niet.

Playboy

Dat kan natuurlijk niet verhinderen dat de affaire breed wordt uitgemeten en dat de geplaagde miljardairsfamilie zelfs wordt geconfronteerd met een verfilming van de zaak, ‘In der Falle’. Maar, als we een oud gezegde even mogen verbouwen: ongelukkig in de liefde, gelukkig in het spel. Volgens berekeningen van het Duitse Manager Magazin waren Susanne en haar broer Stefan afgelopen jaar goed voor dertig miljard euro en dat biedt natuurlijk wel wat speelruimte wanneer een louche playboy je het vel over de oren probeert te trekken. En al hebben de Quandts dan nooit de spijt betuigd die menigeen graag zou zien over de herkomst van hun spaarcentjes, Susanne heeft vorig jaar maar liefst honderd miljoen euro gereserveerd om maatschappelijk minder bedeelden een betere toekomst te geven. Een aflaat waar je U tegen mag zeggen en daar kan halfbroer Sven nog wat van kan leren met zijn raceteam.

Dit artikel verscheen eerder in AutoWeek.

Ferdinand Piëch, de geniale megalomaan van Volkswagen

16 maart 2017 door Frank Jacobs Reageer

Ferdinand Piëch wordt op 17 april 1937 in Wenen geboren als zoon van advocaat Anton Piëch en Louise Porsche, de zus van Ferry en dochter van Ferdinand Porsche sr. Anton Piëch heeft als rechterhand van Louises vader een belangrijke bijdrage geleverd aan het succes van de onderneming Porsche. Ferdinand Piëch is het derde kind uit dit huwelijk; na hem volgt nog een vierde.

Na een studie werktuigbouwkunde in Zürich treedt Piëch in 1963 in dienst van Porsche, dat op dat moment wordt geleid door zijn oom Ferry. Daar klimt hij algauw op tot de ontwikkelingsafdeling, om in 1971 technisch bedrijfsleider te worden. Daar bemoeit hij zich onder meer met de racerij (onder meer de roemruchte Porsche 917), een bezigheid die door zijn oom met fronsend voorhoofd wordt gadegeslagen, doch gedoogd; Ferry trekt het commerciële nut van die dure liefhebberij in twijfel. Maar het is een ander probleem dat Piëchs carrière bij Porsche voortijdig beëindigt. Dan al leven de families Piëch en Porsche in voortdurende onmin met elkaar, en Ferry Porsche besluit daarom in 1972 dat familieleden geen deel meer mogen uitmaken van de bedrijfsleiding van Porsche KG.

Piëch ruimt noodgedwongen zijn bureau in Zuffenhausen leeg en begint zijn eigen ingenieursbureau in Stuttgart, waar hij voor Daimler-Benz een vijfcilinder dieselmotor ontwikkelt. Zijn vrije ondernemerschap duurt niet lang, want later datzelfde jaar treedt Piëch in dienst van Audi, waar hij een leidinggevende functie op de ontwikkelingsafdeling aanvaardt. Ook daar verdiept hij zich in de vijfcilindertechniek met in 1976 de Audi 100 5E als resultaat. Later ontstaan onder zijn supervisie de Audi Quattro, de V8 en de direct ingespoten diesel TDI.

De overstap naar Volkswagen AG volgt op 1 januari 1993, wanneer hij daar wordt aangesteld als CEO. Op dat moment staat de onderneming er tamelijk beroerd voor. Er wordt amper winst gemaakt en het is aan Piëch om dat tij te keren. Zijn speerpunten in die missie zijn het optimaliseren van de productie-efficiëntie en de kwaliteitsstandaard; twee variabelen die eerder omgekeerd dan recht evenredig aan elkaar zijn. Om de klus toch te klaren kaapt hij bij General Motors inkoper José Ignacio López weg. Deze Spanjaard is meester in het uitknijpen van toeleveranciers, maar blijkt behalve zeven medewerkers ook dozen vol vertrouwelijke documenten uit Detroit te hebben meegenomen, een ordinair staaltje bedrijfsspionage. De López-affaire loopt zo hoog op dat president Clinton en bondskanselier Kohl eraan te pas moeten komen.

Ondanks die pijnlijke affaire weet Piëch van Volkswagen AG weer een gezonde, winstgevende onderneming te maken. Maar niet al zijn wapenfeiten zijn onomstreden. Enige megalomanie kan de man niet worden ontzegd en naast het binnenslepen van onder meer Bentley en Lamborghini uit zich dat ook in projecten als de Phaeton en Touareg, modellen waarmee hij Volkswagen in het topsegment wil positioneren.

In 2002 treedt Piëch, gedwongen door zijn pensioengerechtigde leeftijd, af als CEO, maar hij neemt meteen een nieuw stel stevige teugels in handen als voorzitter van de raad van toezicht. Naast die teugels hanteert hij ook de zweep, wanneer hij in 2006 als een donderslag bij heldere hemel zijn opvolger Bernd Pischetsrieder de wacht aanzegt. Naar verluidt doet hij dit omdat Pischetsrieder enkele verliesgevende stokpaardjes van Piëch, waaronder de Phaeton, wil wegbezuinigen. Piëch schuift zijn jarenlange protégé Martin Winterkorn naar voren als nieuwe CEO en op die manier weet hij zijn grip op de firma nog verder te verstevigen.

In de jaren die volgen, zijn Piëch en Winterkorn een onafscheidelijk duo, waarvoor iedereen bij Volkswagen AG buigt tot de neus de tenen raakt. Maar in 2015 lijkt Winterkorn hetzelfde lot beschoren als zijn voorganger Pischetsrieder. In een interview in Der Spiegel choqueert Piëch de wereld met de legendarische woorden ‘Ich bin auf Distanz zu Winterkorn’. Vrij vertaald: ik neem afstand. Maar ditmaal bijt de hyena zijn tanden stuk; neef en medecommissaris Wolfgang Porsche neemt op zijn beurt afstand van Piëchs uitspraak en nog negen commissarissen doen datzelfde, waardoor niet Winterkorn, maar Piëch zelf wankelt. Kort daarop blijkt dat Piëch Matthias Müller (op dat moment CEO Porsche AG) al in de startblokken heeft staan, waarop Piëch de eer aan zichzelf houdt door zich samen met zijn (derde) vrouw Ursula, die ook commissaris is, terug te trekken. Vijf maanden later sneuvelt Winterkorn alsnog op dieselgate, om te worden opgevolgd door Müller; Piëch krijgt in tweede instantie dus zijn zin.

Vanaf dat moment lijkt Piëch van de (auto)wereldbodem verdwenen. De man die decennia lang het gezicht van Volkswagen was en geen beurs oversloeg, wordt nergens meer gezien of gehoord. Het enige ‘nieuws’ dat nog over hem naar buiten komt, betreft een rijdende rechter-achtig akkefietje met zijn buren in zijn buitenhuis aan de Oostenrijkse Wörthersee, waar hij elke jaar kruipend terug kan na een bezoek aan het befaamde en beruchte GTI-treffen.

Februari 2017 blijkt echter dat hij een getuigenis heeft afgelegd tegen Winterkorn, die vervolgd wordt in het dieselschandaal. Piëch zou verklaard hebben dat Winterkorn veel eerder dan hij zelf zegt op de hoogte was van het gesjoemel met uitstootwaarden. Is dat de reden waarom Piëch in april 2015 zijn zo omstreden uitspraak over Winterkorn deed?

Van het toneel verdwenen of niet, vervelen hoeft de inmiddels bijna tachtigjarige patriarch zich niet. Hij heeft bij vier vrouwen in totaal twaalf kinderen verwekt. Vijf daarvan hebben zijn eerste echtgenote Corina von Planta als moeder. Twee ontsproten aan zijn verhouding met Marlene, de ex-vrouw van zijn neef Gerhard Porsche, twee zijn de vrucht van een andere affaire en met zijn huidige vrouw Ursula, die de familie ooit binnenkwam als kindermeisje van Ferdinand en Marlene, kreeg Piëch zijn – vooralsnog – laatste drie nakomelingen. Dat kan dus een gezellige bende zijn aan de kersttafel bij de Piëchjes, vooropgesteld dat de twistziekte waar de oudere telgen van de familie aan lijden, niet erfelijk is. Want het is op zijn zachtst gezegd fascinerend dat mensen die ieder vermogend genoeg zijn om het begrotingstekort van een modern westers land uit eigen zak af te lossen, al decennialang over elkaar heen buitelen, vechtend om de laatste aandelen en rotcenten.

Dit artikel verscheen eerder op autoweek.nl.

Brexit? We still love you!

27 juni 2016 door Frank Jacobs Reageer

Uitgerekend op de dag dat een krappe meerderheid van de Engelsen kiest voor een breuk met Europa, loop ik door de tuinen van lord March om te genieten van de Britse liefde voor auto’s en ik ontdek al gauw dat onze liefde voor ze in kracht niet heeft ingeboet.

Het is een temperamentvol volkje, die Britten. Dat merk je bij voetbal, dat zie je in het stemhokje en dat ervaar je tijdens het jaarlijks terugkerende Goodwood Festival of Speed. De passie voor auto’s is wellicht nergens zo groot en oprecht als hier. Baby’s, bejaarde dames, heren van stand en hangjongeren, het maakt niet uit: gebroederlijk sjokken ze door het park van lord March, genietend van lauw bier, slappe frieten, benzinedampen en elkaar. Dat is Goodwood in een notendop. De bezoekers die ik aanspreek met de vraag wat ze van de brexit vinden, halen meestal de schouders op om vervolgens enthousiast in de verte te wijzen: “See that engine over there?!” Een 28-liter Fiat uit 1911 is vandaag veel indrukwekkender dan het feit dat hun spaargeld overnight tien procent in waarde is gekelderd.

Kaplaarzen
Hart van het festival is de hillclimb, een race tegen de klok én de heuvel in de tuinen van lord March. Een uitdaging die wordt aangegaan door ongeveer alles op wielen, van F1-legendes tot Nascar-iconen en van stokoude beestjes van meer dan honderd jaar oud tot de fonkelnieuwe Bugatti Chiron. Het maakt het publiek niet uit, bij alles gaan ze uit hun dak. Vandaag is het een stralende dag, maar gisteren kwam het met bakken uit de hemel en het terrein is daardoor een modderpoel. Galant geklede dames hebben hun toiletje afgemaakt met rubberen kaplaarzen. Oh my goodness!

Benzinejunks
Ondanks de epidemie van benzinezucht doet ook het milieuzuinige kamp een poging om de petrolheads te bekeren. Tussen de oorverdovend gillende Formule 1-bolides door zoeft een Formule E bijna geruisloos de roemruchte heuvel op. De stilte is even wennen, maar toegegeven, hij gaat hard! Op de stand van Tesla verdringen de benzinejunks zich nieuwsgierig onder de vleugeldeuren van de Model X: er is hoop.

James Hunt
Grote held van deze editie is James Hunt, omdat het dit jaar veertig jaar geleden is dat hij wereldkampioen F1 werd. Een keur van zijn auto’s rijdt de heuvel op, maar altijd zonder James, die in 1993 veel te jong overleed, een legende achterlatend.
Vergeten is Hunt nog steeds niet, integendeel. Hij wordt vandaag vereerd als een held en dat tekent de autopassie van de Engelsen. Al houden zij misschien niet meer zo veel van ons als we hoopten, wij houden nog steeds evenveel van hen. Eenrichtingsverkeer? Ja, maar ach, dan loop je minder kans op een botsing.

Volkswagen: familievetes en stoeltjewip

21 juni 2016 door Frank Jacobs Reageer

Dieselgate betekende vorig jaar de val van VW-CEO Martin Winterkorn. Maar al eerder wankelde zijn troon, want achter de oerdegelijke schermen van ’s werelds een na grootste autobouwer woedt een ordinaire familiestrijd om geld en macht.

Voormalig Volkswagen-topman Ferdinand Piëch staat bekend als een ijskoude patriarch waar nooit een lachje vanaf kan, maar op 23 september jongstleden moeten zijn mondhoeken wel op zijn minst omhoog zijn gekruld. Dat was de dag dat Martin Winterkorn als CEO van Volkswagen de verantwoordelijkheid voor dieselgate nam en opstapte. Ruim dertig jaar lang was Winterkorn, ooit door Piëch weggehaald bij Bosch, Piëchs rechterhand. De beelden van beide grootindustriëlen, de hoofden bijeen gestoken overleggend, staan in de autowereld op ieders netvlies gebrand. Nog niet zo lang geleden gold Winterkorn dan ook als beoogd opvolger van Piëch als voorzitter van de raad van commissarissen. Maar al op 25 april vorig jaar vergaloppeert de tot dan toe onaantastbare Piëch zich daar zelf. Twee weken eerder had hij in een interview met het Duitse opinieblad Der Spiegel als een donderslag bij heldere hemel afstand genomen van zijn vertrouweling, met de legendarische woorden ‘Ich bin auf Distanz zu Winterkorn’, vrij vertaald dat ze uit elkaar zijn gegroeid. Een regelrechte motie van wantrouwen, waarop zijn neef en mede-commissaris Wolfgang Porsche antwoordde: “De uitspraak van de heer Dr. Piëch is zijn persoonlijke mening, die niet met de familie is afgestemd.”
Dat is een klap die de schijnbaar ongenaakbare Piëch niet had zien aankomen. Niet alleen Wolfgang Porsche, maar nog negen andere commissarissen kiezen partij voor Winterkorn. Tijdens een crisisberaad in Salzburg wordt Piëch voor het blok gezet: geen openlijke kritiek meer op Winterkorn, of eruit. Even lijkt het erop dat Piëch eieren voor zijn geld kiest, maar later lekt uit dat hij Porsche-CEO Matthias Müller op Winterkorns stoel wil schuiven. De meerderheid die hij nodig heeft in de raad van commissarissen krijgt hij niet, waarop Piëch besluit zich terug te trekken, waarbij ook zijn vrouw Ursula haar commissariaat opgeeft.

Dolk
We moeten Winterkorn nageven dat hij zich niet laat kennen. Ondanks de dolk die zijn voormalige beschermheer hem in de rug probeerde te duwen prijst hij Piëch op de eerstvolgende jaarvergadering uitvoerig: “Ik hecht er belang aan bij deze gelegenheid de heer Dr. Piëch te bedanken, uit naam van alle 600.000 medewerkers, maar ook persoonlijk. Ferdinand Piëch heeft in de afgelopen vijf decennia als geen ander een stempel gedrukt op de automobielindustrie. Als ondernemer, als ingenieur en als moedige visionair. Dit bedrijf en zijn mensen, ook ik, hebben heel veel aan de heel Dr. Piëch te danken. Dat blijft. Voor dit levenswerk hebben wij, en heb ik, groot respect.”
De poging Winterkorn te wippen is niet de eerste onverwachte uitval van Piëch naar een topman. In 2006 werd toenmalig CEO Bernd Pischetsrieder het slachtoffer van Piëchs onberekenbaarheid. Hij zat nietsvermoedend naast Piëch toen die, op de vraag of Pischetsrieders contract verlengd zou worden, zijn schouders ophaalde en veelbetekenend zweeg. Voor wie Piëch kent, zegt dat meer dan duizend woorden. In werkelijkheid was het contract toen al verlengd, maar dat weerhield Piëch er niet van Pischetsrieder te vervangen door Winterkorn. Later verklaarde hij dat Pischetsrieder de verkeerde man op die post was. Naar verluidt vond dat oordeel zijn oorsprong in het feit dat Pischetsrieder in zijn saneringsdrang kostbare lievelingsprojecten van Piëch, zoals de Phaeton, had willen schrappen.

Schavot
In 2009 is het de beurt aan Porsche-CEO Wendelin Wiedeking om het schavot te betreden. Middels een briljante truc met aandelen probeerde hij een jaar eerder Volkswagen bij Porsche in te lijven. Dat leek te lukken, maar de crisis sloeg toe, de banken wilden hun geld terug en Porsche kwam in de problemen. Alleen Volkswagen kan Porsche redden, maar de keiharde Piëch zet het levenswerk van zijn grootvader het mes op de keel. Hij zinspeelt op een mogelijk faillissement van Porsche en geeft ze precies vier weken om orde op zaken te stellen. “Het kan niet zo zijn dat Volkswagen voor de genomen risico’s van een ander bedrijf moet boeten,” stelt Piëch.
Zijn genadeloze patstelling is geworteld in een al lang spelende familievete tussen de Porsches en de Piëchs over de macht binnen de Porsche Holding. Het bestuur daarvan telt drie Porsches en twee Piëchs, en het hoofd van de Porsche-tak, Wolfgang Porsche (ook wel WoPo genoemd), trekt mede dankzij het groeiende aandeel van Porsche in VW steeds meer macht naar zich toe, waardoor rond 2008 de positie van Piëch wankelt. WoPo ziet niets in de bestuursstructuur van VW, maar om die te wijzigen, moet Porsche een 75% aandeel bemachtigen en moet het vetorecht van Niedersachsen opzij.
Hier grijpt Piëch zijn kans. Hij zoekt steun bij Christian Wulff, gouverneur van Niedersachsen en commissaris bij VW. De twee staan op slechte voet met elkaar, maar Piëchs vrouw Ursula weet de vrede te herstellen. Wulff span daarop Angela Merkel voor zijn karretje en Niedersachsen behoudt zijn vetorecht, waardoor de machtsovername van Porsche geblokkeerd is. Wiedeking en WoPo zijn woedend en niet alleen hij. De andere Piëchs willen Ferdinand afzetten als familiehoofd, maar zien daar achteraf toch maar vanaf.

Onervaren
En dan gebeurt in april 2015 dan toch het ondenkbare: de raad van commissarissen krijgt Ferdinand Piëch klein. Wanneer zijn zetel en die van zijn vrouw worden ingenomen door zijn nichtjes Julia Kuhn-Piëch (34, makelaar) en Louise Kiesling (57, modeontwerpster en zakenvrouw) gebruikt Piëch opnieuw de media om zijn onvrede te uiten. Tegen Bild zegt hij dat beide vrouwen te onervaren zijn en amper banden met de auto-industrie hebben. Dat Julia in oktober al weer het veld moest ruimen om plaats te maken voor financieel directeur Hans Dieter Pötsch, zal Piëch dan ook goed hebben gedaan. Net zoals het feit dat Matthias Müller, die Piëch in april al op Winterkorns stoel had willen zetten, nu door de raad van commissarissen tot CEO is benoemd. Ferdinand Piëch mag dan weg zijn, zijn wil echoot na.
Maar ach, hij is 79, een mooie leeftijd om het rustiger aan te doen. Bovendien is hij nog steeds grootaandeelhouder. Ondertussen wordt zijn neef Florian Piëch getipt als het toekomstige hoofd van de familie. Florian is niet alleen achterkleinzoon van Ferdinand Porsche, maar ook kleinzoon van Heinrich Nordhoff (zie kader VW AG), die na de oorlog Volkswagen groot maakte. Family business dus, maar nooit as usual.

* * *

VW AG
In 1937 werd Volkswagen opgericht voor de massaproductie van de Kever, een project dat zo groot moest worden dat er in de buurt van de fabriek zelfs een compleet nieuwe stad uit de grond werd gestampt: Wolfsburg. De Tweede Wereldoorlog gooide roet in het eten en gedurende die jaren concentreerde de nieuwe fabriek zich op kleine militaire voertuigen, de Kübelwagen en de Schwimmwagen. Daar naast werd in Wolfsburg ook de V1 gebouwd, wat voor de geallieerden reden was de fabriek zwaar te bombarderen.

Na de oorlog werd de fabriek hersteld en de productie van de Kever hervat, maar noch de Engelsen, noch de Amerikanen zagen heil in het autootje. In 1948 werd Volkswagen door de Engelsen teruggegeven aan de Duitse regering, die voormalig Opel-baas Heinz Heinrich Nordhoff aan het roer zette. Dat bleek een slimme zet, want Nordhoff geloofde wél in de Kever. Dankzij doorlopende verfijning van de techniek, hoge kwaliteitsnormen en verhoging van de efficiëntie aan de productielijn wist hij de Kever tot een wereldwijd succes te maken. Aan de groei leek geen einde te komen. In 1965 werd Auto Union ingelijfd, in 1986 kwam Seat bij de club, in 1994 gevolgd door Škoda. Net voor de millenniumwissel kocht VW Bentley, Bugatti en Lamborghini. De Zweedse vrachtwagenproducent Scania moet sinds 2008 verantwoording afleggen aan Wolfsburg en sinds 2012 zijn Ducati, MAN en Porsche eigendom van Volkswagen.

Bestuur
Volkswagen AG wordt geleid door een zevenkoppig bestuur, bestaande uit topmanagers van verschillende takken van het concern. Aan het hoofd van dit bestuur staat de CEO, tot vorig jaar Martin Winterkorn. De raad van commissarissen (of raad van toezicht) wijst de bestuursleden aan, controleert het bestuur en moet belangrijke besluiten wegen en accorderen. De raad telt twintig leden, inclusief de voorzitter, die belangrijke aandeelhouders vertegenwoordigen. Het voorzitterschap werd tot april vorig jaar bekleed door Ferdinand Piëch, sinds oktober 2015 slaat financieel directeur Hans Dieter Pötsch er de hamer.

Piëch
Ferdinand Piëch werd op 17 april 1937 in Wenen geboren als zoon van Louise en Anton Piëch. Moeder Louise was de dochter van Ferdinand Porsche, Anton Piëch was een advocaat die de zaken van Ferdinand behartigde en in 1928 met diens dochter trouwde. Ze kregen vier kinderen: Ernst, Louise, Hans-Michel en Ferdinand. Na zijn doctoraal werktuigbouwkunde begon Ferdinand zijn loopbaan bij Porsche. In 1972 stapte hij over naar Audi, waar hij net als bij Porsche manager bij de ontwikkeling was. De oer-Quattro en de vijfcilindermotoren waar Audi destijds furore mee maakte, kwamen uit Piëchs koker. In 1993 werd Piëch benoemd tot voorzitter van de raad van bestuur van Volkswagen AG. Als hoogste baas van het moederconcern werd hij meteen in het diepe gegooid. Volkswagen bevond zich in zwaar weer, maar de nieuwe topman wist het tij te keren. De merken VW en Audi werden onder hem tot grote hoogte gebracht en Piëch zat achter de acquisities van de exclusieve merken.
In 2002 moest Piëch wegens het behalen van zijn pensioengerechtigde leeftijd aftreden als voorzitter, maar door toetreding tot de toezichtraad, waar hij tot april 2015 voorzitter van was, wist hij de touwtjes in handen te houden.
Piëch geldt niet alleen als een uiterst getalenteerd manager, maar is ook een briljante technicus. Daarnaast is hij gefascineerd door de oosterse cultuur, zeilt hij graag en heeft hij twaalf kinderen bij vier verschillende vrouwen. Tegenover zijn talenten staat een opmerkelijke handicap: Piëch is dyslectisch.

Dit verhaal verscheen eerder in AutoWeek 41/2015

Print

10 november 2015 door Frank Jacobs Reageer

Een kleine greep uit de in print verschenen verhalen:

Your browser does not seem to support iframes. <a href="https://flowpaper.com/flipbook/?pdf=https://www.frankjacobs.nl/wp-content/uploads/2018/10/18_Autofamilie-Agnelli-Fiat.pdf" target="_blank">Click here to read this PDF</a>.
Your browser does not seem to support iframes. <a href="https://flowpaper.com/flipbook/?pdf=https://www.frankjacobs.nl/wp-content/uploads/2018/10/ZUIDERZEE.pdf" target="_blank">Click here to read this PDF</a>.

Quest Historie:

AutoWeek:

AD:

Autojournalist

16 september 2015 door Frank Jacobs 9 Reacties

Ik ben autojournalist. Dat klinkt niet zo ingewikkeld en dat is het ook niet. Een auto is een gebruiksvoorwerp, waar door heel veel knappe koppen heel lang aan is gewerkt; daar kan weinig mis mee zijn. Ik reis naar een ver land, rijd een paar blokjes met zo’n auto om en concludeer dan dat hij wel lekker rijdt en goed stuurt. En dat de kofferruimte twintig liter groter is dan bij het vorige model. Dat laatste hoef je overigens niet zelf te meten, dat kun je opzoeken. Meestal staat het gewoon in de persmap. Ik geef toe, mijn verzameling Pulitzerprijzen en gouden camera’s is overzichtelijk.

Moeilijk is het dus niet, autojournalistiek, maar leuk des te meer. Je vliegt de hele wereld over en rijdt de duurste auto’s. Die zeldzame combinatie heeft altijd een bijzonder pluimage mensen getrokken. Toen ik me daar ruim vijftien jaar geleden bij voegde, verbaasde ik me er al over. Mannen op leeftijd, blasé omdat ze alle tophotels al hadden gezien, die voor minder dan business class het vliegtuig niet in stapten en die op een perstrip eerst vroegen wat ‘het cadeau’ (op persreizen lag vroeger altijd een presentje op je hotelkamer) was en daarna pas om welke auto het eigenlijk ging. Weinig inhoud, maar lachen kon je wel met ze. Ze wisten wat van auto’s en ze schreven voor grote titels.

Hoge hakken

De wereld verandert en de mediawereld twee keer zo snel. De grote titels zijn weg of stellen weinig meer voor, de oude verwende mannen zijn gepensioneerd of weggesaneerd. Het jonge broekje dat ik toen was, is zelf zo’n verwende oude man geworden. Vroeger was alles beter: waarvan akte. De grijze bromberen zijn vervangen door naar aandacht hunkerende net niet-vrouwtjes die testen of je de auto ook met hoge hakken kunt besturen en jonge knulletjes die voor 6,99 euro een domeinnaam hebben gekocht met iets met auto’s erin. Daar verdien je niks mee, maar dat hoeft ook niet als je nog bij je moeder woont, en twee dagen gratis geheel verzorgd op reis is mooi meegenomen.

Weblog

Onlangs was ik op zo’n reis om de gefacelifte Kia Cee’d te beoordelen. In de lobby van het hotel werd ik aangesproken door een mij onbekende, maar sympathieke jongen van een weblog waar ik evenmin van had gehoord.
“Hoe vond jij de GT?”, vroeg hij.
“Ik heb de driepitter gereden,” antwoordde ik, “de GT is niet relevant voor Nederland.”
Ik stapte in de bus die ons naar het diner zou brengen, de jongen ging naast mij zitten. “Hoe vond je de drieliter dan?”, hield hij vol. Waarschijnlijk had hij input voor zijn weblog nodig.
Ik keek hem verbaasd aan. “Drieliter?”
“Ja, die heb je toch gereden, zei je net?”
Het kwartje viel. “Nee, ik zei driepitter.”
Als je iets met auto’s heb, snap je de giller. Zo niet: denken dat er een Kia Cee’d met drieliter motor is, is zoiets als op de perstribune van Nieuwspoort je buurman aanstoten, naar Mark Rutte wijzen en vragen wie dat knulletje is.
Even later, aan tafel, ben ik er getuige van dat een van de mensen van Kia aan een volwassen kerel die ietsmetauto’s-punt-nl volschrijft, uitlegt dat Korea uit twee helften bestaat. De blogger had geen idee.

Ik ben maar op tijd naar het hotel gegaan. Terugverlangend naar de tijd van de oude mannen die alles al gezien hadden en in Japan patatjes bij het eten wilden.
Vroeger was alles beter.