anja schaap Archieven - Frank Jacobs

Anja Schaap, de jonge vrouw die eind mei na een avondje stappen in het niets verdween, is dinsdag dood aangetroffen in de Noordzee boven de Waddeneilanden, net voordat haar vermissing van regionaal nieuws eindelijk een item in Opsporing Verzocht was geworden. Haar lichaam mag dan gevonden zijn, wat er in de aanloop naar haar vermissing met haar gebeurde, is nog steeds een mysterie. Wie kritisch naar de uitzending van Opsporing Verzocht keek, kan niet anders concluderen dan dat de politie óf griezelig weinig weet, óf heel veel achterhoudt.

Op dinsdagavond 28 mei 2019 om 19:25 arriveert de 33-jarige Anja Schaap bij café In den Blauwen Bock aan de Badstraat, net achter de boulevard van het strand van Katwijk aan Zee. Ze brengt de avond door met een neef, die in een B&B erboven logeert. Om 01:50 verlaat ze het café alleen, slaat rechtsaf richting de kruising met de Tramstraat, die ze volgens camerabeelden ‘tegen tweeën’ oversteekt. Om 2:04 wordt ze op de Binnensluis gefilmd door een camera van snackbar De Heeren van Katwijck, wat overeen komt met de meest logische weg naar haar appartement aan de Wega, vlakbij Space Expo. Om 2:40 rammelt ze aan de deur van cafetaria Family aan de Poolster, 200 meter van haar huis. Dat is gesloten, dus keert ze onverrichter zaken terug. Waarheen, dat is onduidelijk, want de Poolster is een zijstraat van haar logische route. Pas een uur later, om 3:40, wordt ze opnieuw gefilmd door de camera van de Heeren van Katwijck aan de Binnensluis. Ditmaal slaat ze af richting de Buitensluis, via de Kanaaldijk. Tien minuten later filmt een camera aan de andere kant van de Buitensluis in de verte een silhouet dat sterk lijkt op Anja Schaap en als ze dat inderdaad was, zijn dit de laatste beelden van de vrouw. Om 6:10, twee uur en twintig minuten na die laatste beelden, wordt op de Campingweg, een stuk terug richting haar huis, net voorbij de Heeren van Katwijck, een vrouw gezien die Anja geweest zou kunnen zijn. Ruim twee dagen later, vrijdagochtend 1 juni, wordt in het water op de hoek van de Melkweg en het fietspad Rijnsoever Zuid Anja’s zwarte tas gevonden, waarin onder meer haar mobiel.

Vrijwillige verdwijning

Tot zover de feiten. Daarmee valt Anja’s tocht aardig te reconstrueren, maar dat levert meer vragen op dan antwoorden. Om te beginnen is het opmerkelijk hoe weinig mededeelzaam de politie is over Anja’s persoonlijke omstandigheden. Hoe staat ze in het leven? Heeft ze een relatie, kinderen, problemen, werk? Allemaal zaken die met haar verdwijning te maken zouden kunnen hebben, of een al dan niet vrijwillige verdwijning meer of juist minder waarschijnlijk maken. Aanvankelijk wordt zelfs haar achternaam stil gehouden. Opmerkelijker nog is hoe de politie om de feiten heen draait omtrent haar omstandigheden die avond. “Ze lijkt vrolijk”. Wat heet: de diverse camerabeelden laten duidelijk zien dat ze nogal onvast loopt. Wie daaraan twijfelt: bekijk de beelden van het begin van de avond en je weet dat Anja toen wél een vaste tred had. Op de beelden van de bar is te zien dat ze nogal giechelig doet. Voor een vreemde lijkt ze aangeschoten, maar dat zou nog haar aard kunnen zijn. Zeker is echter dat ze moeite heeft haar wijnglas op het viltje te krijgen en het rechtop te houden. Nou is het het goed recht voor een volwassen vrouw om af en toe een avondje los te gaan, en dat haar alcoholgebruik daarna niet aan de grote klok gehangen wordt, maar in dit geval zou het zomaar cruciale informatie op de weg naar de ontknoping van het mysterie kunnen zijn.

Logische route

Want zeg zelf: wat wil een mens na ruim vijf uur gezellig pimpelen? Een vette bek en onder de wol. Aanvankelijk lijkt haar pad ook keurig die richting in te gaan. De tijdsintervallen tussen de eerste cameraregistraties komen aardig overeen met haar meest logische weg naar huis: via de Sluisweg over de Binnensluis en de Melkweg naar de Wega. Wie om 01:50 bij In den Blauwen Bock vertrekt, zal inderdaad zo rond 2:04 De Heeren van Katwijck passeren. Maar de volgende keer dat Anja wordt gefilmd is bij cafetaria Family, lopend 13 minuten verder. Ze doet daar echter 36 minuten over, waarmee we haar 23 minuten kwijt zijn. Daarna loopt ze weer weg bij Family en duurt het een uur voordat ze die 13 minuten terug naar de Heeren van Katwijck heeft overbrugd. Opnieuw zijn we haar kwijt, nu ruim drie kwartier.
Wat heeft Anja in die drie kwartier gedaan? Wie de beelden van snackbar Family goed bekijkt, zal zien dat ze niet aan de deur trekt als een teleurgestelde klant die op een broodje shoarma voor het slapen gaan rekent (naar binnen turend op zoek naar een teken van leven), maar eerder als iemand die gewend is de sleutel te hebben (ze lijkt zelfs in haar tas te kijken terwijl ze dat doet). Ze geeft het al gauw op en verdwijnt onverrichter zaken in dezelfde richting als waar ze vandaan is gekomen: naar haar huis, dat bijna letterlijk om de hoek is? Of naar iemand?

Opsporing Verzocht

Het heeft er in elk geval alle schijn van dat ze in die drie kwartier weer heeft gedronken, of (al dan niet vrijwillig) iets anders heeft gebruikt dat haar motoriek niet ten goede kwam. Want waar ze op de beelden rond cafetaria Family al wat vaster op haar benen staat dan net na het verlaten van In den Blauwen Bock, lijkt ze op de beelden van 3:40, wanneer ze van de Hoorneslaan rechtsaf slaat naar de Kanaaldijk, bij elke stap bijna over haar eigen benen te struikelen. Of is ze drijfnat, zoals meerdere mensen opperen? Uit de screenshot rechts zou je kunnen opmaken dat ze op haar telefoon kijkt. Hoe dan ook, ze weet de Buitensluis tien minuten later te bereiken (als we de vage beelden van de camera aan de andere kant van de dijk mogen geloven), om vervolgens in het niets te verdwijnen, haar dood tegemoet.
Of haar tas in het water bij de Melkweg verdwijnt bij haar tweede passage (tussen 2:40 en 3:40), of pas nadat de laatste beelden worden gemaakt (3:50), zegt de politie niet te weten. In Opsporing Verzocht wordt immers betwijfeld of ze op de beelden van 3:40 haar tas nog bij zich heeft en aangezien haar telefoon daar in zit, mag je verwachten dat het moment van te water gaan nauwkeurig vast te stellen is (mits ze haar telefoon niet eerder zelf uitschakelde, of de accu het begaf). Daaruit mogen we voorzichtig concluderen dat Anja’s telefoon nog na 3:50 een mast heeft aangestraald.

Verkeerde persoon

De vrees dat Anja Schaap de verkeerde persoon is tegengekomen, al dan niet op of rond de parkeerplaats in de Noordduinen, is natuurlijk levensgroot. Wanneer ze inderdaad zo onder invloed van wat dan ook was als de beelden van 3:40 doen geloven, kan ze een gemakkelijke prooi zijn geweest voor een kwaadwillende. Maar dat scenario verklaart niet wat een gezonde jonge vrouw er toe dreef om na een gezellig avondje in de kroeg nog urenlang rond te dolen, waarbij ze op een gegeven moment bijna thuis was, maar toch weer terug ging. Dat ze na vijf en een half uur in de kroeg wat onvast op haar benen stond, is niet zo raar. Maar het lijkt erop dat ze tussen 2:40 en 3:40 opnieuw een flinke dosis alcohol binnen kreeg. Hoe? Van en/of met wie? Tenzij diegene iets met haar verdwijning te maken heeft, is het vreemd dat de politie dat niet lijkt te weten; het is immers niet strafbaar een volwassen vrouw op een paar drankjes te trakteren, maar desondanks heeft hij of zij zich blijkbaar niet gemeld. Of had ze zelf een heupfles ‘for the road’ op zak? Onwaarschijnlijk: dat is vooral iets voor mensen met een drankprobleem, en dan zou haar familie daar toch van hebben moeten geweten. Het zou allemaal nog geheimzinniger worden als blijkt dat de onbekende vrouw die om 6:10 op de Campingweg is gezien inderdaad Anja was. Dat zou betekenen dat ze na haar moment op de Kanaaldijk nóg ruim twee uur heeft gedoold.

Mysterie

Nu haar lichaam is gevonden, is de onzekerheid over haar lot weggenomen. Maar dat doet niets af aan de raadsels rond de uren die vooraf gingen aan haar raadselachtige verdwijning.

Spoorloos verdwijnen lijkt onmogelijk in een overvol land als het onze. Toch gebeurt het af en toe. Onlangs opnieuw, toen de 33-jarige Anja Schaap na een avondje stappen in Katwijk niet meer thuis kwam. Inmiddels is Anja Schaap gevonden, maar dat gebeurde nooit met Lisette Vroege, een vrouw van midden twintig die op een mooie zomeravond in 1992 volslagen onverwacht in het niets verdween. Waarom is Lisette tot op de dag van vandaag onvindbaar?

Het is woensdagavond 3 juni 1992. Op het terras van tennisclub WOC, aan de Zeeweg die Haarlem met Bloemendaal aan Zee verbindt, zit de 27-jarige Lisette Vroege bij te komen van een uurtje tennis. Ze heeft net met een makelaar gesproken, omdat ze op zoek is naar een nieuwe woning. Tegen negenen hangt de zon al laag boven de Noordzee. De schaduwen van de bomen rond het sportcomplex worden langer en Lisette krijgt het koud. Ze zegt tegen haar vriend Dinand Heiner (26), die nog een balletje slaat, dat ze vast naar huis gaat en stapt in haar blauwe Volkswagen Polo met kenteken JK-28-HJ. Ze rijdt in zo’n tien minuten naar haar appartement op de eerste verdieping van Kleverparkweg 44, een statig herenhuis ten noorden van het centrum van Haarlem.
Het is een leuk appartement, maar Lisette heeft van haar huurbaas te horen gekregen dat ze er uit moet. Hij gaat verbouwen en wanneer dat klaar is, zal de huur te hoog zijn voor de jonge, net afgestudeerde fysiotherapeute. Vijf voor half tien zien twee buurvrouwen en een passerende hardloopster nog hoe Lisette haar auto parkeert en door het tuinhekje naar de voordeur loopt. Het is de laatste bekende keer dat iemand Lisette heeft gezien.

Dinand wacht een verrassing

Volgens zijn eigen verklaring arriveert vriend Dinand (soms geschreven als Dynand, Dynant of Dinant) rond tienen bij Lisette’s huis. Al vanaf de straat ziet hij dat er geen licht brandt, terwijl zowel Lisette’s auto als haar fiets gewoon voor de deur staan. Binnen wacht hem, zo vertelt hij de politie, een tweede verrassing. Lisette’s tennisschoenen en racket staan niet, zoals gebruikelijk, onderaan de trap. Bovendien is ook de deur boven, de toegang tot het appartement, op slot. In 1992 heeft nog niemand een gsm op zak, dus Dinand kan niet veel meer doen dan afwachten. Wanneer Lisette om elf uur nog geen teken van leven heeft gegeven, belt hij de politie. Die ziet in zo’n korte verdwijning nog geen reden tot paniek en ook wanneer Dinand een half uur later nog eens belt en een derde keer om kwart over twee, zegt de politie dat ze vast gauw weer terug zal komen.

Ruziënde man en vrouw

Maar terugkomen doet Lisette niet. Ze blijft de hele nacht weg en de volgende dag neemt de politie aangifte op van vermissing. Het gebruikelijke onderzoek komt op gang, maar er wordt geen enkel spoor van geweld of andere aanwijzingen gevonden die indicaties geven wat er met de jonge vrouw is gebeurd nadat ze die woensdagavond naar haar voordeur liep. Een buurvrouw denkt een ruziënde man en vrouw te hebben gehoord, maar haar verklaring is te onzeker; ze had het geluid van de televisie nogal hard staan. Lisette is onvindbaar, net als haar schoenen en racket. Dat laatste is voor de recherche reden om aan te nemen dat Lisette niet naar binnen is gegaan. Werd ze voor de deur door iemand aangesproken en is ze met hem (of haar), al dan niet vrijwillig, meegegaan?
De vrienden van Lisette beginnen een posteractie en burgers gaan massaal op zoek. De lokale Rotary, een hengelclub, Lisette’s oude middelbare school: de betrokkenheid is groot. Helderzienden turen in hun glazen bollen, maar van Lisette geen spoor en de zaak zit muurvast.

Zelfmoordscenario

Op 26 oktober, een kleine vijf maanden na de verdwijning, wordt in het talud van de Delftlaan, ter hoogte van de tegenwoordige ijsbaanhal, hemelsbreed zo’n achthonderd meter van haar woning, Lisette’s Donnay-racket gevonden. Het is gebroken. De politie zoekt de omgeving verder af en vindt vier dagen later in een sloot een van de vermiste tennisschoenen. Het NFI vindt op de spullen geen bruikbare sporen, maar dat en hoe ze gevonden zijn, maakt de kans dat Lisette vrijwillig is verdwenen wel een stuk kleiner. Die was overigens al niet heel groot, omdat ze verder helemaal niets had meegenomen die woensdagavond. Ook het zelfmoordscenario is nu een stuk minder aannemelijk, al was dat al erg onwaarschijnlijk. Waarom zou ze eerst naar huis zijn gegaan om vervolgens met haar racket onder de arm elders een eind aan haar leven te maken?

Neurotische bokser

Vele jaren later, in 2012, spreken rechercheurs van een ‘kale verdwijning’: geen lijk, geen motief, geen bloedsporen, geen teken van leven. In de eerste uren na de verdwijning had de politie alerter moeten zijn, erkennen ze tegenover de Volkskrant. Een cold case-onderzoek uit 2011 levert niets op en ook de tips die een uitzending van Opsporing Verzocht in januari 2011 oplevert, lopen dood.

Hoewel er geen sluitend bewijs tegen hem is, wijst alles naar Lisette’s vriend Dinand

Wat er nu werkelijk is gebeurd met Lisette Vroege, is ruim een kwart eeuw later nog steeds een raadsel. Wie de weinige feiten op een rij zet, kan bijna niet anders dan geloven dat ze vrijwillig met iemand mee is gegaan. Ze was een jonge, gezonde vrouw en dus prima in staat zich te verzetten. Dat zou door de buren gezien of gehoord moeten zijn. Bovendien zijn er geen sporen van een handgemeen of ander geweld in of rond haar huis gevonden. Van vriend Dinand werd gezegd dat hij jaloers uit de hoek kon komen, hij had een sleutel van haar huis en met hem zou ze in alle vertrouwen mee zijn gegaan. Had hij haar gesprek met de makelaar die avond op de tennisclub verkeerd opgevat en is hij daardoor doorgeslagen? Het is vreemd dat hij al na een half uur de politie belde en zijn reacties tegenover de media, waaronder een verslaggever van Tros Vermist, waren ronduit agressief. Zo schreef een journalist van de Volkskrant dat hij tijdens hun gesprek ‘om hem heen danste als een neurotische bokser’.

Geen sluitend bewijs

Opmerkelijk is ook de grote mate waarop Dinand al die jaren uit de wind werd gehouden. Hoewel er voor zover bekend geen enkel sluitend bewijs tegen hem is, wijst alles naar hem, terwijl elk ander scenario al gauw vastloopt. Alleen hij had een sleutel van haar woning, het feit dat haar schoen los werd gevonden wijst erop dat ze binnen is geweest, terwijl drie getuigen haar alleen thuis hebben zien komen. En wie belt er na een half uur al de politie wanneer een 27-jarige vrouw niet thuis blijkt? Indien hij onschuldig is, zou Dinand als vriend van het slachtoffer zelf ook slachtoffer zijn. In plaats daarvan verdwijnt hij volledig van de radar. Iedereen weet dat Michael P. Panhuis heet, Jos de G. De Graaf en Jos B. Brech, maar van Dinand weten we nagenoeg niets. Zelfs de spelling van zijn voornaam wisselt, wat hem nog moeilijker te vinden maakt.

Onder IJshal begaven

Wie het ook was, de dader heeft Lisette Vroege meesterlijk laten verdwijnen. Gezien de vindplaats van de schoen en het racket is het niet ondenkbaar dat haar resten onder een dikke laag beton en ijs liggen. In 1992 was de bouw van IJshal Haarlem net begonnen en werd de betonnen fundering gegoten. Wellicht was de dader zo geslepen om haar in de bouwput te begraven, zodat de bouwvakkers de klus voor hem afmaakten en dan ligt Lisette Vroege tot de dag van vandaag onder het sportcomplex. En dan wordt ze misschien toch nog gevonden, ooit, wanneer de schaatshal tegen de vlakte gaat. Maar zelfs als dat gebeurt, is het maar de vraag of haar resten dan nog sporen vertonen die leiden naar de dader. Als die dan nog leeft.

De mysterieuze verdwijning van Anja Schaap: wat houdt de politie achter?